Pierwsza akcja - pierwszy motyl

Choć TOM czeka jeszcze na swoją oficjalną rejestrację przez sąd (brzmi groźnie, ale mamy nadzieje, że nie popełniliśmy błędów formalnych w dokumentacji i nastąpi to wkrótce), wiosna zbliża się nieubłaganie i czas zacząć działać! Na początek proponujemy rozruchową aktywność nie związaną bezpośrednio z ochroną motyli ale wyłącznie z ich obserwacją. Chcemy stworzyć swoisty kalendarz fenologiczny oparty o informacje o pojawianiu się w sezonie kolejnych gatunków. Pragniemy zaznaczyć, że nie chodzi nam tylko o pierwsze obserwacje wiosennych motyli ale o wszystkie gatunki motyli dziennych zaczynając od cytrynka i rusałek zimujących w postaci dorosłej, a kończąc na... No właśnie, który gatunek pojawia się najpóźniej? Mój kolega kiedyś smutno skonstatował, że jak wyleci pazik brzozowiec to już żadnego nowego motyla w sezonie nie spotkamy. Analizując czasy pojawów naszych motyli, tym ostatnim może być również któryś ze skalników albo jakaś górówka. Sprawdźmy czy to prawda!

Prosimy o informacje o gatunku, miejscu, dacie obserwacji i oczywiście jej autorze (jeśli nie chce pozostać anonimowy!). Nasz kraj jest całkiem spory i należy oczekiwać sporego zróżnicowania wyników. Pod Kielcami już w tym roku widziano cytrynka podczas gdy w Warszawie pogoda nie dała szans na takie spotkanie. Interesujące będzie porównanie danych z całej Polski.  Jeśli ktoś już miał szczęście spotkać w tym roku motyla, to może uda mu się przypomnieć choć przybliżoną datę tej obserwacji.

Podobna akcja organizowana jest co roku w Wielkiej Brytanii (pierwsze obserwacje na stronie www.butterfly-conservation.org) przez Butterfly Conservation - niezwykle prężnie działające brytyjskie towarzystwo, które nie ukrywamy stanowi dla nas wzór do naśladowania. Pod pewnymi względami zapewne niedościgniony w najbliższych latach, a może i dekadach, ale z drugiej strony nasz piękny kraj jest środowiskiem życia prawie trzy razy większej liczby gatunków w porównaniu z Wyspami Brytyjskimi. Przed nami więc znacznie więcej wyzwań! Wracając do akcji, to w południowej Anglii, gdzie klimat jest znacznie łagodniejszy niż u nas, w niektóre lata  pierwszego motyla w roku, zazwyczaj którąś z rusałek obserwuje się już... 1 stycznia!

Utarło się w Polsce, że pierwszym spotykanym na przedwiośniu motylem jest listkowiec cytrynek. Rzeczywiście najłatwiej go dostrzec z racji zachowania i jaskrawej barwy. Najpierw zazwyczaj pojawiają się samce, które choć z pozoru latają bez celu to naprawdę mają do wypełnienia ważną misję - patrolują teren w poszukiwaniu partnerek. Cytrynek to również jeden z naszych najbardziej "długowiecznych" motyli. Dorosły osobnik żyje 10-11 miesięcy zaprzeczając powszechnej opinii o efemerycznej naturze tych owadów. Innymi kandydatami do roli tego "pierwszego" są rusałki: pawik, pokrzywnik, ceik, wierzbowiec, drzewoszek i żałobnik Nymphalis antiopa. Ten ostatni gatunek, mający w Ameryce Płn. równie ponurą co nasza nazwę mourning cloak (płaszcz żałobny), zaliczany jest tam do najbardziej charakterystycznych oznak zbliżającej się wiosny - może z braku cytrynka. W wielu krajach istnieją przepowiednie związane z pierwszym napotkanym w sezonie motylem dziennym. Zwykle najlepszą wróżbą jest motyl kolorowo ubarwiony, co może np. pannom zwiastować zamążpójście. Gorzej natomiast gdy skrzydełka okazują się być białe - fakt ten kojarzy się z bladością twarzy w chorobie. W Polsce, o ile wiem, takich przesądów nie ma i raczej tak powinno pozostać, gdyż po co wiosenne spacery obciążać niepotrzebnym stresem związanym z oczekiwaniem na uskrzydlonego wieszcza!

Dopiero po zimujących "pionierach" zaczynają się pojawiać motyle, które wiosną wylęgają się z poczwarek. Spotkanie takiego gatunku jako pierwszego jest sytuacją nietypową i raczej rzadką. Potencjalnymi kandydatami do tej roli są bielinki oraz modraszek wieszczek. Po nich pojawią się motyle zimujące w stadium larwy i wreszcie jaja. Oczywiście to tylko ogólna prawidłowość, bo duże znaczenie ma długość rozwoju. Na przykład wylęgające się wiosną z jaj gąsienice niepylaka mnemozyny przepoczwarczają się na początku maja i już w drugiej połowie tego miesiąca może nastąpić wylot osobników dorosłych.

Czekamy na informacje i obiecujemy umieszczać je na bieżąco na naszej stronie. Zdjęcia mile widziane. Stwórzmy razem online motylowy kalendarz 2006!

w imieniu TOM
Marcin Sielezniew